عقب ماندن صنعت خودرو با ممنوعیت عرضه در بورس کالا / از چاه‌های زیان‌دهی تا قله‌های سودآوری

به گزارش اکوایران، بحث شروع عرضه خودرو در بورس کالا دوباره داغ شده و یک بار دیگر نقطه نظرهای موافق و مخالف این شیوه عرضه خودرو، مجدداً مطرح می‌شود. خودروهای سواری طی نیمه دوم سال ۱۴۰۱ با تعدادی محدود در بورس کالا عرضه شد ولی با گذشت چند ماه، شورای رقابت در برابر عرضه خودرو در بورس کالا ایستاد و در حالی که تنها بخش بسیار اندکی از تولیدات خودروسازها توسط این بازار به فروش رسیده بود؛ بار دیگر فروش خودرو به روش سامانه‌ای بازگشت و در دو سال گذشته، ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو به روند زیان‌دهی خودشان ادامه دادند.

یکی از دلایلی که به عنوان دلیل اصلی شورای رقابت برای ممنوعیت عرضه خودرو در بورس کالا مطرح می‌شد؛ تورم‌زا بودن این روش عرضه بود و برخی از تحلیل‌گران معتقد بودند که این شیوه خرید، برای مردم گران تمام می‌شود. بررسی‌های ما بر روی عرضه بورسی سال ۱۴۰۱ خودروی پرطرفدار پژو ۲۰۷ که از نظر قیمتی نیز در بین محصولات ایران‌خودرو جایگاه متوسطی دارد نشان می‌دهد که فروش بورسی این خودرو در کمترین سطح خودش، یعنی انتهای آبان ماه، ۱۰۲ میلیون تومان یا ۲۳ درصد کمتر از قیمت بازار بوده و در بیشترین سطح آن که در اوایل اسفند ۱۴۰۱ بود، اختلافی ۲۷۸ میلیون تومانی یا ۳۶ درصدی با بازار آزاد خودرو داشته است. در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ شاهد روند صعودی در نرخ بازار‌ دارایی‌های سرمایه‌ای بودیم و این مسئله بازار خودرو را نیز درگیر خودش کرده بود. با این حال در فاصله زمانی آبان تا هفته سوم دی ماه که قیمت پژو ۲۰۷ دستی بیشتر از ۳۵ درصد در بازار آزاد رشد کرد؛ قیمت معامله‌ای بورس کالا کمتر از ۱۰ درصد افزایش داشت.

این مقاومت قیمتی در بورس کالا، دلایل زیادی دارد ولی در این میان عامل تداوم روند عرضه در قیمت ۱۸ دی ماه بورس کالا کاملا مشهود است. با وجود افزایش شدید قیمت‌ها در بازار آزاد، چند عرضه متداوم و با تیراژ بالاتر نسبت به عرضه‌های سبک اولیه، باعث شد تا قیمت معامله‌ای در بورس کالا رشد نکند و حتی کاهش نیز داشته باشد.

حال تصور کنید اگر ایران خودرو در این دو سال محصولاتش را از طریق بورس کالا عرضه کرده بود؛ صنعت خودرو و بازار خودرو در این روز‌ها چه شرایطی داشت.

ایران خودرو در سال ۱۴۰۱ حدودا ۲۱ همت زیان ناخالص به ثبت رساند و در نهایت نیز نزدیک ۳۲ همت به زیان انباشته خودش اضافه کرد. بررسی‌های اکوایران نشان می‌دهد که ایران‌خودرو بابت عرضه این ۲۹ هزار خودرو که حتی ۵ درصد از عرضه سال ۱۴۰۱ این شرکت را پوشش نمی‌دهد، حدودا ۴٫۵ همت سود ناخالص داشته است و اگر این خودرو‌ها نیز به روش سنتی عرضه می‌شد؛ چیزی نزدیک به هزار و ۸۷۰ میلیارد تومان برای این شرکت زیان ناخالص به همراه داشت و می‌توان گفت حدوداً زیان ناخالص سال ۱۴۰۱ ایران خودرو از ۲۷ همت عبور می‌کرد.

ریسک وام‌های مرده ارزی برای بورس

حال فرض کنید که ایران خودرو فقط ۲۰۷ تولید می‌کرد و تمام ۶۰۷ هزار دستگاه فروخته در سال ۱۴۰۱ را از طریق بورس کالا عرضه می‌کرد. در این شرایط فرضی، ایران خودرو به جای زیان ناخالص ۲۱ همتی، حدودا ۹۵ همت سود ناخالص به ثبت می‌رساند. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که بورس کالا از یک سو عامل سودآوری خودروسازان است و از سوی دیگر شرایط بهتری به نسبت بازار آزاد خودرو برای خریداران فراهم می‌کند و تقاضای غیر حقیقی خودرو را نیز به شدت کاهش می‌دهد.