آزادسازی ارزهای بلوکه‌شده و فرصت عظیم جذب سرمایه‌گذاری خارجی

سیدعباس عراقچی در یکی از تازه‌ترین صحبت‌های خود به اهمیت آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران توسط آمریکا اشاره کرد. این پول‌ها که در کشورهای مختلفی مسدود شده‌اند، سال‌هاست بازگشت به اقتصاد ایران را به یک مسئله حیاتی تبدیل کرده است.

هرچند آزادسازی این منابع ارزی می‌تواند تأثیر موقتی بر تورم، نرخ ارز و واردات داشته باشد، اما این سؤال مهم مطرح می‌شود: آیا اولویت مذاکرات اقتصادی باید با آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده شروع شود؟ در واقع، گستره و مقیاس این منابع در مقایسه با امکانات جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ناچیز است.

آمارهای موجود از پول‌های بلوکه‌شده و مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه

تقدیر میزان ارز مسدود‌شده ایران در کشورهای مختلف مابین ۶۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. حتی اگر این میزان را به‌طور کامل و به‌صورت فوری وارد اقتصاد کنیم، تأثیر آن در مقابل فرصت‌های جذب سرمایه مستقیم خارجی ناچیز خواهد بود.

برای مقایسه، ترکیه در سال ۲۰۲۲ موفق شد بیش از ۵۵ میلیارد دلار سرمایه مستقیم خارجی جذب کند، که حدود ۵ درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را شامل می‌شد. دبی نیز به اعلام منابع انگلیسی، بیش از ۴۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد. حال ایران، با در نظر گرفتن پتانسیل جغرافیایی و اقتصادی، می‌تواند به‌مراتب بیشتر از این جذب کند.

چرایی کم‌اهمیت بودن پول‌های بلوکه‌شده در مقایسه با سرمایه‌گذاری خارجی

کل منابع بلوکه‌شده ایران معادل چند پروژه سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات است. برای نمونه، پروژه‌های زیربنایی و لجستیکی در دبی که با کمک سرمایه‌گذاری خارجی اجرا می‌شوند، در کمتر از یک سال بازدهی ایجاد می‌کنند. ایران به‌جای تمرکز بر بازگرداندن منابع بلوکه‌شده، باید روی جذاب کردن فضای سرمایه‌گذاری تمرکز کند.

طبق برآوردهای موسسات جهانی، اگر ایران بتواند با کاهش تنش‌های بین‌المللی و اصلاح ساختار مدیریتی به ثبات اقتصادی برسد، سالانه می‌تواند بیش از ۵۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کند. این رقم معادل تمامی ارزهای بلوکه‌شده اما به‌صورت پایدار و طولانی‌مدت است.

جهت‌گیری مذاکرات به سمت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی

برخلاف نظر فراوانی که آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده را اولویت می‌دانند، بهتر است مذاکرات به سمت ایجاد چشم‌انداز بلندمدت برای جذب سرمایه‌های خارجی سوق داده شود. در این رویکرد:

 • انتقال فناوری: سرمایه‌های خارجی با خود تکنولوژی‌های نوین به همراه می‌آورند که به بهره‌وری و رشد اقتصادی پایدار کمک می‌کند.

 • اشتغال‌زایی: سرمایه‌گذاری‌های خارجی می‌توانند با ایجاد پروژه‌های عمرانی و صنعتی گسترده، بیکاری را کاهش دهند.

 • رشد پایدار: تزریق سرمایه‌های جدید در پروژه‌های زیرساختی و تولیدی به توسعه اقتصاد پایدار کمک خواهد کرد.

آزادسازی ارزهای بلوکه‌شده می‌تواند به‌عنوان یکی از مراحل اولیه مفید باشد، اما نباید آن را به‌عنوان اصلی‌ترین هدف قرار داد. ایران نیازمند تغییر استراتژی به سمت جذب سرمایه خارجی است. مذاکره باید از نقطه‌ای شروع شود که به توسعه پایدار اقتصادی منجر شود، نه تنها مسکن‌های موقتی.

در نهایت، اگر بتوانیم سرمایه‌گذاری‌هایی به اندازه ترکیه یا امارات را به کشور جذب کنیم، تأثیر آن به‌مراتب فراتر از آزادسازی منابع محدود ارزی خواهد بود. این تغییر جهت، نیازمند سیاست‌گذاری‌های شفاف، کاهش تنش‌ها و تقویت زیرساخت‌های جذب سرمایه است.