۳ چالش مهم پیش‌روی صندوق توسعه ملی

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، نشست مشترک اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی با رئیس و اعضای هیأت عامل صندوق توسعه ملی برای بررسی آخرین وضعیت منابع و مصارف صندوق توسعه ملی برگزار شد و اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و رئیس صندوق توسعه ملی به رایزنی و هم اندیشی برای رفع چالش‌های پیش روی این نهاد پرداختند.

در جلسه‌ای که با حضور مهدی غضنفری رئیس صندوق توسعه ملی و دیگر همکاران او و غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی و دیگر اعضای آن برگزار شد، رفع چالش‌های مرتبط با بازپرداخت مطالبات صندوق از سوی دولت و نیز سرمایه‌گذاری صندوق توسعه ملی در بخش نفت و گاز کشور مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

مهدی غضنفری رئیس صندوق توسعه ملی در این نشست ضمن تشکر از توجه اعضا کمیسیون برنامه و بودجه به موضوعات و چالش‌های پیش روی صندوق توسعه ملی به دستاوردها و ظرفیتهای این نهاد در اقتصاد کشور اشاره کرد و سه چالش مهم پیش روی این نهاد را برشمرد.

درک ناکافی مسئولان از ماموریت‌های صندوقهای ثروت

مهدی غضنفری اولین چالش را موضوع حکمرانی صندوقهای ثروت دانست و ضمن اشاره به درک ناکافی از ماموریتهای صندوقهای ثروت هشدار داد که عدم شناخت ماموریتها و کارکردهای این نهاد، ممکن است سبب پیگیری «نامسئله‌ها» به جای «مسئله‌ها» شود.

رئیس صندوق توسعه ملی افزود: اولین کاری که در «حکمرانی توسعه» باید انجام شود درک مفهوم ماموریتهای صندوقهای ثروت چه در ایران و یا در جهان است؛ به علت همین عدم درک درست، متاسفانه انتظاراتی از این نهاد مالی می‌رود که در شرح وظایف و ماموریتهای آن وجود ندارد.

غضنفری با تاکید بر ضرورت اصلاح نوع نگاه به صندوق توسعه ملی پیشنهاد داد تا کارگروهی مشترک از اعضای منتخب کمیسیون برنامه و بودجه و مسئولان صندوق توسعه ملی تشکیل شود تا ضمن مرور و بازتعریف مفاهیم مرتبط با صندوقهای ثروت، برای حل چالشهای پیش روی صندوق و نقش آفرینی آن در توسعه کشور رایزنی و هم‌ اندیشی کند.

 رئیس صندوق توسعه ملی در ادامه سخنان خود به مباحث مطرح شده در نشست پرداخت و با اشاره به اظهارنظرهای اعضا در خصوص مدیریت منابع ارزی توسط بانک مرکزی یا اینکه قانون، ۱۰ درصد از منابع صندوق توسعه ملی را به ریال تبدیل می‌کند و یا نوسانات نرخ ارز که موجب کاهش توان صندوق به لحاظ سنجش دلاری می‌شود، متذکر شد: گرچه اینها موضوعات مهمی هستند که در جای خود باید به آنها رسیدگی شود ولی اینها چالشهای اصلی صندوق توسعه ملی نیست و بهتر است ابتدا چالشهای واقعی را شناسایی و اولویت‌بندی کرده و سپس به سراغ راه‌حل‌ها برویم.

چالشهای مهم پیش‌روی صندوق توسعه ملی

مهدی غضنفری اظهار داشت: اکنون سه چالش مهم پیش روی صندوق توسعه ملی وجود دارد که باید برای رفع آنها کوشید. همانطور که در مقدمه گفتم چالش اول شناخت ناکافی دستگاه‌ها و مراجع تصمیم‌گیری از جمله مجلس شورای اسلامی و کمیسیونهای آن، برخی نهادهای دولتی و حتی مجمع تشخیص مصلحت نظام از مفهوم ثروت و سرمابه و سهم نسل آتی، توسعه و مفاهیمی از جنس حکمرانی است.

رئیس صندوق توسعه ملی با بیان اینکه دومین موضوعی که به عنوان یک چالش مهم بر سر راه صندوق توسعه ملی قرار دارد استفاده از منابع صندوق توسعه ملی در بودجه جاری کشور است افزود: اینکه چرا منابع ارزی صندوق توسعه ملی برای کسری بودجه دولت هزینه می‌شود را نباید ما بعنوان مسئولین صندوق پاسخ دهیم بلکه دیگران از جمله کمیسیون برنامه و بودجه و نیز مجلس باید پاسخگو باشند. اینکه لایحه بودجه را فراتر از توان ارزی کشور تصویب می‌کند و سبب می‌شود دولت برای تامین منابع ارزی و جبران کسری بودجه به سراغ گرفتن مجوز برداشت از صندوق توسعه ملی برود.

مهدی غضنفری گفت: متاسفانه این یکی از مواردی است که کمیسیون برنامه و بودجه و مجلس باید پاسخگوی آن باشند و نه در مقام و جایگاه پرسشگر، از صندوق توسعه ملی انتظار داشته باشند ما پاسخ دهیم که چرا از منابع صندوق برای جبران کسری بودجه استفاده شده است.

رئیس صندوق توسعه ملی با تاکید بر این نکته که وقتی بدون پیش‌بینی‌های دقیق نسبت به تامین هزینه‌های جاری و عمرانی کشور، بودجه‌ای فراتر از درآمد ارزی کشور بسته و مصوب می‌شود به صورت ضمنی به دولت مجوز و امکان برداشت از منابع صندوق توسعه ملی داده می‌شود.

وی از نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون برنامه و بودجه  خواست به هنگام بستن اعداد بودجه توجه کنند که پیش‌بینی‌ها در خصوص درآمدهای ارزی غیرواقعی و فراتر از ظرفیتهای کشور نباشد تا به خاطر کسری بودجه، دولت به چاپ پول و یا برداشت از صندوق توسعه ملی دست نزند.

مهدی غضنفری در ادامه از سومین چالش پیش روی صندوق توسعه ملی به عنوان مهم‌ترین مسئله‌ی این نهاد نام برد و سایر موضوعات مطرح شده در مقایسه با چالش سوم را موضوعاتی فرعی خواند و گفت: چالش سوم و مهمترین مانع پیش روی صندوق موضوع خلق درامدهای جدید و سرشار ارزی از طریق تولید و صادرات نفت و گاز است.

مهدی غضنفری یادآوری کرد: متاسفانه در سالهای اخیر میادین مشترک نفت و گاز ما از طریق همسایه‌ها در معرض استخراج سریع و مداوم قرار گرفته است و سرمایه‌گذاریهای خارجی بسیاری در اطراف مرزهای جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از این میادین مشترک انجام شده است. این در حالی است که ما به جای اینکه منابع صندوق توسعه ملی را برای سرمایه‌گذاری در این زمینه بکار بگیریم به اندک منابع انرژی باقی مانده خودمان دل خوش کرده‌ایم و در مورد چگونگی تقسیم یک کیک کوچک با هم دعوا می‌کنیم.

تلاش صندوق توسعه ملی برای بزرگ کردن کیک تولید ثروت در کشور

به گفته مهدی غضنفری مهمترین وظیفه کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات بحث در مورد چگونگی بزرگ کردن کیک تولید ثروت در کشور است که سریع‌ترین راه ممکن آن، سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید و صادرات نفت می‌باشد.

مهدی غضنفری ضمن گلایه از برخی اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام به خاطر رد کردن پیشنهاد مجلس در برنامه هفتم، موسوم به بند «ب» ماده ۳ برنامه که به صندوق توسعه ملی اجازه حضور و سرمایه‌گذاری در منابع نفت و گاز را می‌داد، اظهار داشت: وقتی برخی اعضای نهادهای تصمیم‌گیر خود درک کاملی از مفهوم ثروت‌زایی و ایجاد جریان سرشار ارزی را ندارند بطور طبیعی صندوق توسعه ملی نمی‌تواند خودش را در مسیر رشد قرار دهد و سپس موجب رشد کشور شود.

مهدی غضنفری با اشاره به وضعیت و موقعیت صندوقهای ثروت نروژ و چین و امارت و منابع تحت مدیریت آنها در دنیا گفت: برخی از این نهادها در مقایسه با صندوق توسعه ملی بیش از چند برابر منابع را تحت مدیریت دارند و این نکته را به درستی دریافت کرده‌اند که ابتدا باید خود صندوق توسعه ملی منابع کافی به دست بیاورد تا بتواند با اهرم سازی منابع از آنها برای توسعه و پیشرفت کشور استفاده کند.

رئیس صندوق توسعه ملی ضمن انتقاد از پیشنهادهایی که موجب کوچک شدن منابع تحت مدیریت صندوق می‌شوند تاکید کرد: تسهیلاتی که ریسک عدم بازپرداخت دارند از جمله مواردی هستند که نه کمکی به توسعه کشور می‌کنند و نه به شکوفایی صندوق. 

مهدی غضنفری در پاسخ به اظهار نظر یکی از اعضای کمیسیون که به اصول بنیادی حکمرانی صندوق توسعه ملی اشاره کرده و گفته بود که صندوق توسعه ملی نتوانسته این اصول را اجرا و به آن وفادار بماند، اظهار داشت: اتفاقا قصد داشتم به این موضوع بپردازم، حال با تاکید شما، انگیزه بیشتری دارم. اجازه بدهید عرض کنم اصول هفتگانه فوق از سوی هیچیک از مراجع بالادستی به ما ابلاغ نشده بلکه اینها از مجموعه سخنرانیهای ما استخراج شده که در انتقاد از دولتمردان و تسهیلات‌گیرندگان و تصمیم‌گیران انجام شده بود. هم اینک سه سال است که ما تلاش می‌کنیم مفاهیم جدید این حوزه را بفهمیم و برای دیگران هم نقل کنیم. خلاصه‌ی مفاهیم درک شده را نوشته و از آنها اصول هفتگانه (  اینجا ) برای ممانعت از نابودی منابع صندوق را وضع کرده‌ایم. در واقع این بخش از اصول حکمرانی صندوق، که بر صیانت از منابع آن تاکید دارد برای ذینفعان قدرتنمدی نوشته شده که آینده را فدای حال می‌کنند. همه ما باید بدانیم اگر دارایی تحت مدیریت صندوق، هر سال بیشتر و بیشتر نشود، امکان پشتیبانی بیشتر و بیشتر از توسعه کشور و حفظ سهم نسل آتی وجود ندارد. همانطور که بنگاه و کشور و سایر بخشها به توسعه نیاز دارند خود صندوق توسعه ملی هم به توسعه نیاز دارد. ما کلا ۱۶۰ میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت داریم حال آنکه صندوقهای نروژ و چین و امارات هر یک ۱۰ برابر ما دارایی تحت مدیریت دارند. آنها حکمرانی این حوزه را آموخته‌اند اما ما می‌گوییم که مادرزادی حکمران هستیم؛ اینهم نتیجه آن.

حمایت از صندوق توسعه ملی

در این نشست غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز ضمن تاکید و تایید نکات مطرح شده از سوی مهدی غضنفری رئیس صندوق توسعه ملی از پیشنهاد وی استقبال کرد و گفتT به زودی کارگروهی متشکل از هر دو نهاد برای رایزنی و همکاری بیشتر راه اندازی می‌شود تا به بازویی برای حمایت از صندوق توسعه ملی و ایجاد زمینه مناسب برای حضور این نهاد در طرح‌های توسعه‌ای کشور تبدیل شود.

در پایان این نشست اعضای کمیسیون حمایت خود را از سرمایه‌گذاری و مشارکت صندوق توسعه ملی در پروژه‌های نفت و گاز بویژه میادین مشترک اعلام کرده و بر اهمیت این سرمایه‌گذاری‌ها در تقویت اقتصاد کشور تاکید کردند.