ترامپ از ایران چه می‌خواهد؟ / افرادی، چون پزشکیان و لاریجانی می‌توانند به توافق کمک کنند

به گزارش اقتصاد آنلاین، نشریه “المجله” چاپ لندن نزدیک به عربستان سعودی با گمانه زنی در این باره که “دونالد ترامپ” رئیس جمهور بعدی امریکا از ایران چه خواهد خواست می‌نویسد:” دونالد ترامپ هنوز چند هفته با کاخ سفید فاصله دارد، اما هر تصمیمی که اتخاذ کند توسط انبوهی از سهامداران در سراسر جهان به دقت زیر نظر گرفته می‌شود. آن چه ما می‌دانیم این است که ترامپ به طرز بدنامی غیرقابل پیش بینی است، به ویژه وقتی صحبت از سیاست خاورمیانه در میان باشد؛ بنابراین ناظران در حال بررسی انتصابات او و اظهارات اعضای تیم ترامپ هستند تا اصطلاحا درک کنند باد به کدامین سو می‌وزد. افرادی که طرفدار رویارویی با جمهوری اسلامی ایران هستند زمانی که اعضای انتصابی ترامپ برای مناصب کلیدی مرتبط با حوزه امنیت ملی معرفی شدند خوشحال شده بودند. این برهه زمانی به طور خاص پس از آن بود که قطع روابط ترامپ با “نیکی هیلی” و “مایک پمپئو” آن طیف را نگران کرده بود که مبادا ترامپ در جهت مخالف حرکت کند و خواستار تعامل با ایران باشد.

ترامپ از ایران چه می‌خواهد؟

این نشریه در ادامه با گمانه زنی درباره آن چه ترامپ از ایران خواهد خواست می‌نویسد:”رئیس جمهور آینده آمریکا ممکن است به توافقی با تهران دست یابد، اما احتمالا تا آن زمان مسیر پیش رو مملو از دست انداز خواهد بود. برخلاف آن چه بسیاری از مخالفان نظام سیاسی ایران امیدوارند، دلیل اندکی وجود دارد که باور کنیم ترامپ مایل به سرنگونی نظام سیاسی ایران است. “مارکو روبیو” منتخب ترامپ برای تصدی مقام وزارت امور خارجه مواضع تندی علیه جمهوری اسلامی ایران داشته و از اسرائیل خواسته بود به ایران حمله نظامی انجام دهد و از دولت بایدن به دلیل رویکرد دیپلماتیک اش در قبال جمهوری اسلامی انتقاد کرد. “مایک والتز” مشاور امنیت ملی جدید ترامپ، رویکرد مشابهی در قبال ایران دارد و از طرفداران سرسخت اسرائیل است.

“مایک هاکبی” نامزد ترامپ برای تصدی مقام سفیر امریکا در اسرائیل از حامیان سرسخت جناح راست اسرائیل و با اعتقادات عمیقا ریشه دار صهیونیستی – مسیحی است. با این وجود، اخبار دیگر از اردوگاه ترامپ برای تندرو‌های خواهان مقابله با ایران ناامید کننده‌تر بوده است. برای مثال، “تولسی گابارد” نماینده سابق دموکرات که علاقمند به بشار اسد” رئیس جمهور مخلوع سوریه و دوست ایران بود به عنوان نامزد تصدی مقام مدیر اطلاعات ملی امریکا معرفی شده است. گابارد پیش‌تر از بمباران در سوریه توسط جنگنده‌های روسیه علیه نیرو‌های معارض سوری حمایت کرده بود. زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و سیاست فشار حداکثری را علیه تهرات اعمال کرد گابارد به شدت از او انتقاد کرده بود. هم چنین، گابارد منتقد تصمیم ترامپ برای ترور ژنرال سلیمانی بود”.

 

دیدار سفیر ایران با فرد نزدیک به ترامپ؟

“المجله” با اشاره به دیدار احتمالی ماسک با دیپلمات عالیرتبه ایران که رسانه‌ای شده بود می‌نویسد:”خبر ناامید کننده‌تر برای تندرو‌های ضد ایران انتشار خبر دیدار “ایلان ماسک” در تاریخ ۱۱ نوامبر با سفیر ایران در سازمان ملل متحد بود. منابع ایرانی اعلام کردند که ماسک خواستار این ملاقات بوده است. شبکه خبری “سی بی اس” نیز گزارش داد این دیدار در اقامتگاه رسمی “ایروانی” سفیر ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شده بود. آیا این بدان معناست که تیم ترامپ پیام‌های متناقضی در مورد این که سیاستش در قبال ایران چگونه خواهد بود ارسال کرده است؟ این رویکرد کار را برای هر دو طیف دشوار می‌سازد: برای آنانی که امیدوارند ترامپ ضد جنگ با ایران صلح کند و از سوی دیگر برای آنانی که امیدوارند ترامپ زندگی را برای ایران تبدیل به جهنم سازد! تا زمانی که همه چیز واضح‌تر شود، انتظار داشته باشید که هر دو طیف پیش‌تر ذکر شده اخباری را به نفع روایت خودش بیان کند”.

این نشریه در ادامه گمانه زنی درباره رویکرد احتمالی ترامپ در قبال ایران می‌نویسد:”در واقع، نگرش ترامپ به ایران در هیچ یک از آن دو طیف سفت و سخت نمی‌گنجد. برخلاف آن چه بسیاری از مخالفان جمهوری اسلامی ایران امیدوارند دلیل اندکی وجود دارد که باور کنیم ترامپ مایل به پیگیری سیاست تغییر رژیم در قبال ایران است. اپوزیسیون خارج از کشور درگیر نزاع‌های داخلی است و نتوانسته بدیل منسجم و جدی برای نظام سیاسی فعلی ایران ارائه دهد. ترامپ چه در دوره اول ریاست جمهوری خود (۲۰۲۱-۲۰۱۷) و چه در طول کارزار انتخاباتی اخیر ریاست جمهوری، بار‌ها تاکید کرده بود که هیچ علاقه‌ای به تغییر رژیم در ایران ندارد. او به صراحت اعلام کرد که آماده است بدون پیش شرط با تهران گفتگو کند و آن کشور می‌تواند تحت رهبری رهبران فعلی خود پیشرفت کند”.

کاهش تنش‌ها

“المجله” با بیان چرایی امکان پذیر بودن توافق میان ایران و امریکا می‌نویسد:”واضح است که ترامپ توافقی را با ایران ترجیح می‌دهد که بتواند او را به عنوان یک صلح طلب معرفی کند و به کاهش تنش‌های منطقه‌ای کمک کند. به نظر می‌رسد ایران از بازگشت ترامپ نگران است، اما این بدان معناست که مقام‌های ایرانی برنامه‌های اضطراری را برای آن شرایط آماده کرده اند. به گزارش وال استریت ژورنال، حتی پیش از انتخاب ترامپ، آمریکا نامه‌ای محرمانه از تهران دریافت کرد که در آن اطمینان می‌داد ایران به دنبال قتل رئیس‌جمهور سابق امریکا نیست. پس از پایان انتخابات، یکی از اولین واکنش‌های ایرانیان از سوی “محمد جواد ظریف” معاون رئیس‌جمهور ایران در امور استراتژیک بود که پیروزی ترامپ را به عنوان نشانه‌ای از تصمیم رای‌دهندگان آمریکایی مبنی بر آن دانست که “سال شرم‌آور همدستی آمریکا در نسل‌کشی اسرائیل در غزه و قتل عام در لبنان را رد کردند”.

او از ترامپ خواست که “در برابر جنگ همان طور که وعده داده بایستد” و به “پایان دادن به جنگ‌ها و جلوگیری از جنگ‌های جدید” کمک کند. “عباس عراقچی” وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد که ایران به انتخاب رای دهندگان آمریکایی احترام می‌گذارد. بسیاری از کارشناسان در ایران خواستار توافق ایران با آمریکا هستند. برای مثال، “هادی برهانی” استاد اسرائیل شناسی دانشگاه تهران، حتی خواستار مذاکره مستقیم ایران و آمریکا، بدون اتکای معمول به میانجی گران منطقه ای، چون قطر یا عمان شد. او از این اقدام به عنوان ضرورت مذاکره “بدون شرط، در اسرع وقت و بدون از دست دادن زمان” یاد کرد. با این وجود، حتی اگر هم ترامپ و هم تهران به توافق علاقه‌مند باشند، راه آسانی برای رسیدن به آن وجود ندارد. ترامپ باید با موانع زیادی دست و پنجه نرم کند. نخستین مانع دولت اسرائیل به نخست وزیری “بنیامین نتانیاهو” است که بیش از پیش قصد مقابله با ایران را دارد”.

گام‌های با دقت

این نشریه چاپ لندن در ادامه می‌افزاید:”ایران و اسرائیل در سال ۲۰۲۴، پس از سال‌ها جنگ در سایه حملات مستقیمی را علیه یکدیگر رد و بدل کردند. از آنجایی که ایران به زمان و چگونگی پاسخ به حمله موشکی ۲۶ اکتبر اسرائیل به خاک خود فکر می‌کند، احتمالا با حضور ترامپ در مقام ریاست جمهوری، درباره چنین حملاتی با ملاحظات بیشتری فکر خواهد کرد. با این وجود، دو طرف ایران و اسرائیل از خطوط قرمز پیشین عبور کرده اند. برخی در اسرائیل اکنون خواهان حملات گسترده‌تر به ایران هستند. در نتیجه، هر معامله‌ای بین ایالات متحده و ایران نیاز به نوعی خرید از سوی اسرائیل دارد. آیا ترامپ می‌تواند امتیازات مربوط به اسرائیل را از ایران بگیرد تا این اتفاق رخ دهد؟ یا آن که وضعیت منجر به درگیری درون اردوگاه ترامپ خواهد شد؟ موضوع دوم، جزئیات بی‌شمار فنی است که روابط ایران و آمریکا را فراگرفته است.

ایران اکنون با فهرست طولانی تحریم‌ها در حوزه‌های گوناگون است. پرونده هسته‌ای به تنهایی یکی از پیچیده‌ترین و چند وجهی‌ترین مناقشات جهان است و نه تنها دیپلمات‌ها بلکه بانکداران و فیزیکدانان را نیز در بر می‌گیرد. دستیابی به توافقی که بتواند بار تحریم‌ها را به طور معناداری از روی دوش ایران بردارد و در عین حال آن کشور بتواند برنامه هسته‌ای خود را به‌اندازه کافی برای برآوردن الزامات کنترل تسلیحات ادامه دهد، مستلزم آن نوع کار فشرده طولانی مدت است که در پیش از توافق ۲۰۱۵ ایران شاهد آن بودیم. ترامپ به خاطر عشق به لحظات بزرگ و پر زرق و برق معروف است، همان طور که در اجلاس سران در دیدار او با “کیم جونگ اون” رهبر کره شمالی دیده شد که هیچ نتیجه عملی به همراه نداشت. در اینجا خطر شکست دیگری وجود دارد. ترامپ باید از خود درجه نامشخصی از صبر و زیرکی دیپلماتیک را نشان دهد تا توافق پیچیده با ایران را تغییر دهد. هم چنین، این وضعیت مهارت‌های سایر اعضای تیم او را در محک آزمون قرار خواهد داد. برای افرادی، چون “روبیو” و “والتز” که علیه ایران سخنرانی کرده اند انجام دیپلماسی که بتواند به نتایج مطلوب برسد موضوعی غریب و بیگانه به نظر می‌رسد”.

صلح از طریق قدرت

با این وجود، ترامپ پیش از آن که وارد دیپلماسی شود احتمالا از ترساندن ایران لذت خواهد بود. شعار ثابت او “صلح از طریق قدرت” بوده است، چیزی که با غریزه و سبک او انطباق دارد. در همین راستا، او احتمالاً با بازگرداندن سیاست فشار حداکثری خود بر ایران کار را آغاز خواهد کرد. اگرچه ایران در حال حاضر احساس می‌کند تحریم شده‌ترین کشور جهان است، اما اگر ترامپ تحریم‌های نفتی را با شدت بیشتری اجرا کند، می‌تواند ضربه سختی به ایران وارد کند. برای کشوری که در حال حاضر هر روز قطع برق برنامه ریزی شده را سازماندهی می‌کند، از دست دادن قابل توجه ارز ضربه سختی خواهد بود. ایران وسواس زیادی نسبت به این موضوع دارد که امریکا باید به جایگاه آن کشور احترام بگذارد. مقام‌های ایرانی اکنون در شرایط دشواری قرار دارند، زیرا اگر تصمیم به مذاکره بگیرند باید با نماد ترور ژنرال سلیمانی صحبت کنند. در حال حاضر، کارشناسان داخل ایران در حال آماده سازی شرایط هستند.

برخی به این واقعیت اشاره می‌کنند که فرستادگان ایرانی در اوایل دهه ۱۹۹۰ با صدام حسین در عراق تنها چند سال پس از جنگ ویرانگر هشت ساله که در آن ده‌ها هزار ایرانی جانباختند دیدار داشتند. ایران احتمالا امتیازاتی به ترامپ خواهد داد. این امتیاز می‌تواند نه تنها شامل یک توافق هسته ای، بلکه خودداری از ضربه زدن مستقیم یا غیرمستقیم به اسرائیل، دست کم در حال حاضر باشد. چنین توافقی مزیت دیگری را به همراه خواهد داشت و آن این که متحدان عرب ایالات متحده در منطقه، به ویژه عربستان سعودی و سایر کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس که در چند سال گذشته روابط خود را با ایران عادی کرده اند با توافق موافقت خواهند کرد. آنان به دنبال تمرکز بر توسعه اقتصادی هستند و منافع خود را در اجتناب از یک آتش سوزی گسترده در منطقه می‌بینند و احتمالاً از چنین توافقی استقبال خواهند کرد. این برخلاف توافق سال ۲۰۱۵ در دوران ریاست جمهوری اوباما است که با سردی و احتیاط در منطقه مورد استقبال قرار گرفت. با این وجود، شرایط فعلی برای ترامپ نیز متفاوت از دوره قبلی ریاست جمهوری اوست چرا که برخلاف آن زمان کشور‌های عربی منطقه هم اکنون دارای روابط دیپلماتیک با ایران هستند.

پیامد‌های منطقه‌ای

“المجله” در بخش پایانی مقاله تحلیلی خود می‌نویسد:”با توجه به این که ایران در مرحله حساسی از نوسان است، گفتگو‌های آتی بین ایران و آمریکا نیز به شکل‌دهی آینده خاورمیانه کمک خواهد کرد. اکنون در داخل ساختار سیاسی ایران نیرو‌های تندرو در حال زوال نسبی هستند و اکثر مناصب قدرت در کشور متعلق به افرادی است که مانند “پزشکیان” رئیس جمهور فعلی ایران تمایلات میانه روانه دارند. این رویکرد حتی در مورد “علی لاریجانی” نیز صدق می‌کند. او اخیرا با مقام‌های سوری و لبنانی دیدار داشت. اگر امثال پزشکیان و لاریجانی بتوانند به تهران در رسیدن به یک توافق تاریخی با ترامپ کمک کنند توافقی که به ایران فضایی دیپلماتیک و اقتصادی بدهد، احتمالاً علاوه بر تحکیم موقعیت خود در داخل ساختار سیاسی به ایجاد فضای تازه در ایران کمک خواهند کرد. به عبارت دیگر، توافق با ترامپ ممکن است کلیدی برای آینده ایران و به نوبه خود برای آینده منطقه باشد. با این وجود، دقیقا به این دلیل که مخاطرات بسیار زیاد است، مسیر رسیدن به چنین توافقی احتمالا طولانی و مملو از دست انداز خواهد بود”.