تحقق اتصال ۵۰ ساله ریلی ایران به عراق شاید ۱۴۰۶ | تجارت ۳۰ میلیارد یورویی محقق می شود؟

بازار؛ گروه راه و مسکن: اتصال محورهای ارتباط حمل و نقلی ایران به عراق آن هم در بخش ریلی اگر چه جزو مطالبات دو کشور محسوب می شود اما با وجود گذشت نزدیک به دو دهه از شروع مذاکرات و طرح‌های اجرای اتصال راه‌آهن ایران به عراق، مشکلات متعددی در دو کشور مانع تکمیل این پروژه شده است.

اتصال ریلی ایران به عراق از دو مرز خسروی در کرمانشاه و شلمچه در خوزستان مورد نظر است. خط ریلی سراسری تا شلمچه متصل است و برای اتصال به بصره در عراق ریل‌گذاری مسیر ۳۲ کیلومتری باید انجام شود

اتصال ریلی ایران به عراق از دو مرز خسروی در کرمانشاه و شلمچه در خوزستان مورد نظر است. خط ریلی سراسری تا شلمچه متصل است و برای اتصال به بصره در عراق ریل‌گذاری مسیر ۳۲ کیلومتری باید انجام شود، در عراق نیز از شهر بصره تا شهرهایی از جمله کربلا و بغداد خطوط ریلی متصل هستند و در صورت اتصال مابین شلمچه تا بصره که طولی حدود ۳۲ کیلومتر دارد، شبکه ریلی دو کشور به یکدیگر متصل خواهد شد.
در این پروژه ۱۶ کیلومتر ابتدایی مقدار زیادی میادین مین پاکسازی نشده وجود دارد که مقرر شده است طرف ایرانی مین‌روبی را انجام دهد. پس از آن حدود ۱۶ کیلومتر خط ریلی عادی توسط طرف عراقی کشیده خواهد شد و نقطه انتهایی پروژه یک پل حدوداً هزار متری با دهانه متحرک بر روی اروند رود خواهد بود که مقرر شده مطالعه و اجرا شود.

«مهرداد بذرپاش» وزیر سابق راه و شهرسازی در دیدار با وزیر حمل و نقل عراق بر تکمیل هرچه سریع‌تر راه‌آهن بصره – شلمچه تأکید کرد و گفته بود: این کلان‌پروژه شامل چند بخش از جمله عملیات مین‌روبی، عملیات احداث پل و احداث مسیر ریلی می‌شود که البته بخش اصلی این پروژه یعنی آغاز ساخت راه‌آهن شلمچه- بصره شهریورماه سال گذشته در نقطه صفر مرزی آغاز شده است.
بذرپاش با بیان اینکه سال گذشته توافقی در این خصوص انجام شد و در ایام اربعین ۱۴۰۲، با حضور نخست‌وزیر عراق و معاون اول رئیس‌جمهور در منطقه صفر مرزی، عملیات اجرایی خط ریلی شلمچه – بصره آغاز شد گفته بود: در این مدت جلسات متعددی برای ارزیابی پیشرفت این پروژه از جمله عملیات مین‌روبی برگزار شد و تاکنون عملیات مین‌روبی بیش از ۲ کیلومتر در خاک عراق و یک‌ونیم کیلومتر در خاک ایران پیشرفت داشته است.

در اوایل دهه ۹۰ بود که تفاهم نامه احداث خط ریلی شلمچه-بصره به امضاء رسید و مقرر شد تا راه‌آهن شلمچه-بصره به‌عنوان سنگ بنای همکاری‌های اقتصادی با همسایگان به ارتقاء روابط تجاری و غیرتجاری با عراق و دسترسی ریلی به دریای مدیترانه و برقراری ارتباط کشورهای آسیای مرکزی با کشورهای حاشیه دریای مدیترانه و شمال آفریقا کمک کند

اما از تفاهم احداث خط ریلی شلمچه-بصره حدود ۱۳ سال می گذرد. در اوایل دهه ۹۰ بود که تفاهم نامه احداث خط ریلی شلمچه-بصره به امضاء رسید و مقرر شد تا راه‌آهن شلمچه-بصره به‌عنوان سنگ بنای همکاری‌های اقتصادی با همسایگان به ارتقاء روابط تجاری و غیرتجاری با عراق و دسترسی ریلی به دریای مدیترانه و برقراری ارتباط کشورهای آسیای مرکزی با کشورهای حاشیه دریای مدیترانه و شمال آفریقا کمک کند.

طبق گفته کارشناسان و حتی مقامات مسئول وزارت راه و شهرسازی، اتصال ریلی ایران به عراق علاوه بر ارتقای ژئوپلیتیک ایران، بستر پویایی تجارت در غرب آسیا را فراهم می‌کند که نیاز به تمرکز مسئولان به ویژه متولیان وزارت راه‌وشهرسازی دارد.

اتصال خط‌آهن شلمچه-بصره به منظور اتصال ریلی دو کشور ایران و عراق، به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی برمی‌گردد و مقامات دو کشور بسیار امیدوار هستند که انتظار ۵۰ ساله دو کشور برای اتصال ریلی به واقعیت تبدیل شود.

ساخت خط‌آهن شلمچه-بصره از تاریخ ۱۸ فروردین ۱۴۰۳ آغاز شده‌ است و این خط بخشی از طرح اتصال حرمین است که خط مستقیم انتقال زائران از عتبات عالیات و نجف اشرف تا آستان قدس رضوی و بالعکس را فراهم می‏سازد.

تفاهمنامه ساخت خط‌آهن شلمچه-بصره ۱۷ فروردین سال گذشته و در دوران مهرداد بذرپاش وزیر سابق راه و شهرسازی در دیدار با وزیر حمل‌ونقل عراق صورت گرفت و طبق اظهارات یونس الکعبی، مدیرکل راه‌آهن عراق، انتقال سالانه بیش از ۳ میلیون زائر به عتبات عالیات از مسیر این خط ریلی در اهداف اولیه برنامه‌ریزی شده‌است.

هر چند در سال‌های اخیر حجم تجارت ایران و عراق به بیش از ۱۰ میلیارد دلار و تبادل زائر و گردشگر نیز به حدود سالانه ۹ میلیون نفر رسیده‌است اما به نظر می رسد با اتمام این خط ریلی هم تبادل زائر افزایش می یابد و هم اینکه حجم تجارت ایران و عراق به بیش از این اعداد خواهد رسید.

براساس آمارهای منتشر شده، صادرات ایران به عراق از ۱۴۵ میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ طی چند موج جهش به ۹.۸ میلیارد در سال ۱۴۰۲ رسیده‌است.

ایران و عراق تجربه ۱۴ میلیارد دلار تجارت با یکدیگر را دارند و هدف تجارت ۳۰ میلیارد یورویی بین دو کشور با تکمیل زیرساخت‎های موردنیاز از جمله خط ریلی شلمچه-بصره، به ثمر خواهد نشست

لازم به ذکر است که ایران و عراق تجربه ۱۴ میلیارد دلار تجارت با یکدیگر را دارند و هدف تجارت ۳۰ میلیارد یورویی بین دو کشور با تکمیل زیرساخت‎های موردنیاز از جمله خط ریلی شلمچه-بصره، به ثمر خواهد نشست.

«جبار علی ذاکری» مدیرعامل راه‌آهن ایران نیز یکم آذر ماه امسال در نشست مشترک با «جبار علوی لحیس» مدیرعامل راه‌آهن عراق گفته بود که در ۲ ماه گذشته، اقدامات خوبی در پروژه مسیر ریلی شلمچه – بصره انجام شده و به دلیل توانایی مهندسان ایرانی در طراحی و احداث پل و سازه‌های فنی، مراحل احداث پل در این مسیر با سرعت بیشتری در حال انجام است.

«جبار علوی لحیس» مدیرعامل راه‌آهن عراق نیز با اشاره به عملکرد راه‌آهن ایران در مین روبی و پیشبرد پروژه مهم ریلی شلمچه-بصره گفته است که نخست وزیر عراق بر لزوم اتمام پروژه طی ۳ سال آینده تاکید دارد.

به نظر می رسد تیم جدید وزارت راه و شهرسازی و در راس آنها فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی به شدت به دنبال اتمام هر چه سریعتر این پروژه ریلی مهم هستند.

«فرزانه صادق» وزیر راه و شهرسازی در خصوص پروژه راه آهن بصره- شلمچه گفته است که رایزنی و مذاکراتی با مقامات عراق برای تکمیل پروژه ریلی شلمچه – بصره و تقویت مسیر جاده‌ای در دستور کار قرار خواهد گرفت.

او همچنین در این خصوص معتقد است که در بخش جاده و ریل موضوعات بسیار مهم از جمله راه آهن شلمچه- بصره و بصره به مرز خسروی مورد تاکید قرار خواهد گرفت و تفاهم‌نامه‌هایی را در این زمینه منعقد خواهیم کرد.

به هر سوی برخی از کارشناسان معتقد هستند که با این که تفاهم احداث خط ریلی شلمچه-بصره از اوایل دهه ۹۰ شمسی صورت گرفته و با روند پرفراز و نشیب در سال‌های پس از آن روبه‌رو بوده، اکنون انتظار می‌رود فرزانه صادق مالواجرد، وزیر راه‌وشهرسازی، برنامه اجرایی منظم تکمیل خط ریلی شلمچه-بصره را ارائه دهد.

با توجه به مین‌روبی پروژه ریلی شلمچه – بصره در عمق ۳ کیلومتری داخل عراق که گفته می شود تاکنون و در مجموع بیش از ۶ هزار انواع مهمات جنگی مانند مین و خمپاره در مسیر این پروژه کشف و به تدریج خنثی یا منهدم شده است

حال به نظر می رسد با توجه به مین‌روبی پروژه ریلی شلمچه – بصره در عمق ۳ کیلومتری داخل عراق که گفته می شود تاکنون و در مجموع بیش از ۶ هزار انواع مهمات جنگی مانند مین و خمپاره در مسیر این پروژه کشف و به تدریج خنثی یا منهدم شده است باید منابع مالی کافی و بودجه مشخص از سوی دولت برای افتتاح هر چه سریعتر این پروژه ریلی در نظر گرفته شود تا این پروژه بیشتر از این به تاخیر نخورد.

کارشناسان بر این باور هستند که کاهش بار ترافیکی جاده‌ها (هر قطار معادل ۶۰ تا اتوبوس است)، صرفه جویی در سوخت و کاهش تصادفات جاده‌ای، امکان جابه‌جایی سالانه بیش از ۲۰ میلیون تن کالا و پویایی تجارت در منطقه و فرامنطقه، از جمله آثار راهبردی راه‌اندازی راه‌آهن شلمچه-بصره خواهند بود.

سرمایه مورد نیاز کل این پروژه ۱۷۰ میلیون دلار برآورد شده‌است. تعهد ۵ میلیون دلاری ایران برای رفع موانع و هزینه ۲۱۵ میلیارد دینار عراق در کنار سایر تعهدات طرف عراقی به مانند تأمین و آزادسازی اراضی به تفاهم طرفین رسیده‌ است.

اما آنچه که بسیار حائز اهمیت است این است که این پروژه مهم ریلی می تواند علاوه بر افزایش تعداد زائران و جابجایی مردم به افزایش صادرات ایران به عراق و گذر از مرز ۱۴ میلیارد دلار که سابقه آن را داشته ایم کمک کند و حتی به تجارت ۳۰ میلیارد یورویی بین دو کشور نیز گوش چشمی داشته باشیم.