اکنون خون‌بس / صهیونیست‌های افراطی نسل‌کشی در غزه را متوقف خواهند کرد؟

اقتصاد آنلاین، محمد بیات: پیش‌نویس منتشر شده از توافق آتش‌بس میان اسرائیل و جنبش حماس، شباهت بسیار زیادی به طرح ارائه شده از سوی دولت بایدن در ماه‌های مه و ژوئن ۲۰۲۴ دارد. طرح آتش‌بس سه مرحله دولت بایدن که در قالب قطعنامه ۲۷۳۵ شورای امنیت سازمان ملل مورد «اجماع قدرت‌های جهانی» قرار گرفته، در مدل جدید خود به ۳ دوره ۴۲ روزه تقسیم بندی شده است. در دور اول نخست تبادل اسرا قرار است در ازای آزادی ۳۳ صهیونیست تعداد زیادی از اسرای فلسطینی آزاد شوند. براساس فرمول بیان شده توسط رسانه‌ها به ازای آزادی هر غیرنظامی اسرائیلی ۲۰ فلسطینی و هر نظامی اسرائیلی ۵۰ فلسطینی قرار است آزاد شوند. در این مرحله قرار است روزانه ۶۰۰ کامیون حامل کمک‌های بشردوستانه وارد این باریکه شده که قریب به یک سوم آنها به شمال غزه اختصاص خواهند یافت. همچنین قرار است ارتش اسرائیل در مرحله اول تا عمق ۷۰۰ متری عقب نشینی کند. اگر مشکل خاصی به وجود نیاید و صهیونیست‌ها خواسته جدیدی مطرح نکنند روز یکشنبه ۱۹ ژانویه روز اجرای توافق آتش‌بس میان حماس و رژیم صهیونیستی خواهد بود. قرار است پس از گذشت دو هفته از اجرای مرحله اول آتش‌بس، مذاکرات میان هیات‌های اسرائیل و حماس برای مشخص کردن کم و کیف مرحله دوم و سوم آتش‌بس آغاز شود. در این مراحل قرار است ضمن تبادل باقی اسرا، به موضوعات مهمی همچون خروج کامل ارتش اسرائیل از باریکه غزه و آینده اداره و بازسازی نوار غزه توجه شود.

با وجود «اخبار مثبت» منتشر شده از مذاکرات آتش‌بس، اما به نظر می‌رسد هنوز اجماع کاملی در میان صهیونیست‌ها در خصوص پایان جنگ در غزه وجود ندارد. نیرو‌های افراطی کابینه همواره بر شروطی همچون شکست کامل حماس، تغییر وضعیت سیاسی- امنیتی غزه و بعد‌ها بر بازگشت آوارگان به شمال فلسطین اشغالی تاکید می‌کردنند، اما تاکنون نتوانستند این اهداف را محقق کنند. همین موضوع سبب شده است تا صهیونیست‌های افراطی لب به انتقاد از توافق پذیرفته شده بگشایند. روزنامه دست راستی «اسرائیل هیوم» که وابسته به خانواده ادلسون است، در مطلبی انتقادی مدعی شد که ترامپ توافق بدی را به اسرائیل تحمیل کرده است! روزنامه عبری «جرزلیم پست» نیز در مطلبی از وعده بازگشت به غزه نتانیاهو خبر داد!

در میانه انتشار اخبار امیدوار کننده در خصوص توافق، ایتامار بن گویر رهبر حزب «قدرت یهودی» و بتصلائیل اصموطریچ رهبر حزب «صهیونیسم مذهبی» مخالفت آشکار خود را با این توافق  اعلام کردند. با این حال ورود گیدئون صعر به کابینه نتانیاهو و وعده لاپید برای پیوستن به کابینه در صورت خروج نیرو‌های افراطی سبب شده است تا بقای دولت نتانیاهو تضمین شود. با این حال افزایش فشار از سوی نیرو‌های راست‌گرا در کابینه «بی بی» می‌تواند زمینه بازگشت مجدد ارتش اسرائیل به باریکه غزه را فراهم کند. ماه گذشته میلادی بنیامین نتانیاهو در مصاحبه به شبکه ۱۲ اسرائیل مدعی شده بود که حتی اگر توافق «آتش بس» میان آنها و حماس امضا شود، ارتش اسرائیل پس از تبادل اسرا مجددا می‌تواند برای نابودی حماس به غزه بازگردد. علاوه بر این خروج صهونیست‌ها از محور فیلادلفیا محل ابهام است و این امکان وجود دارد که ارتش رژیم در نوار مرزی مصر و فلسطین باقی بماند.

فارغ از پایدار ماندن یا نماندن توافق آتش‌بس به نظر می‌رسد سناریوی «فردای غزه» لزوما شباهت زیادی با وضعیت این باریکه پیش از عملیات هفتم اکتبر نداشته باشد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در جریان سخنرانی در «شورای آتلانتیک» مدعی شد که در «فردای غزه» تشکیلات خودگردان اصلاح شده به همراه نیرو‌های مدنی غزه (بدون سابقه فعالیت در گروه‌های مقاومت) اداره امور مدنی و نظارت بر روند بازسازی غزه را برعهده خواهند گرفت. همچنین در بخش «امنیت» قرار است تا نیرو‌های امنیتی تشکیلات خودگردان (آموزش دیده آمریکا) به همراه نیرو‌های چندملیتی بر امور غزه مسلط شده و به مقابله سیستماتیک با هسته‌های مقاومت بپردازند. در برابر مطرح شدن چنین ایده‌ای برخی تحلیلگران معتقدند که در سال ۲۰۰۴ پس از تخلیه غزه توسط صهیونیست‌ها کنترل این باریکه به تشکیلات خودگردان واگذار شد، اما پس از گذشت ۳ سال و در جریان برگزاری انتخاب در سرزمین فلسطین، این حماس و جهاد اسلامی بودند که کنترل نوار غزه را بر عهده گرفتند. براساس این تجربه تاریخی نیرو‌های مقاومت امیدوار هستند تا بتوانند بار دیگر به سازماندهی ساختار‌های سیاسی- نظامی خود پرداخته و کنترل امور غزه را در کوتاه مدت به دست بگیرند.

شاید دستیابی به توافق آتش‌بس پیش از بیستم ژانویه را بتوانیم نتیجه «دیپلماسی فشار» استیون ویتکاف در گفت‌و‌گو با بنیامین نتانیاهو بدانیم. دونالد ترامپ این‌بار پیش از ورود به کاخ سفید با خاموش کردن (هرچند موقت) آتش جنگ در خاورمیانه نشان داد که تا چه اندازه از اراده کافی برای پرداختن به سایر بحران‌های بین‌المللی، به ویژه جنگ اوکراین برخوردار است. از ماه‌ها قبل از تیم ترامپ از طریق ارتباط‌گیری با دولت روسیه در حال پیشبرد توافق صلحی است که در آن ضمن پاسخ به خواسته‌های پوتین، به جنگ فرسایشی در آستانه دروازه‌های اتحادیه اروپا پایان می‌دهد. حال باید منتظر ماند و دید که در این روند آیا همچنان دولت ترامپ از تمرکز و اراده کافی برای جلوگیری از آغاز جنگ در غزه یا لبنان برخودار است یا آنکه صرفا قصد داشته نمایش تبلیغاتی پیش از ورود به کاخ سفید اجرا کند؟ دولت جدید آمریکا چه سیاستی در قبال اشغال رسمی خاک جنوب سوریه توسط ارتش اسرائیل اتخاذ خوهد کرد؟ آیا همچنان ائتلاف بین‌المللی به حملات هوایی به یمن ادامه خواهد داد؟ پاسخ به این سوالات می‌تواند چشم‌انداز آینده صلح در خاورمیانه را مشخص کند.